طی چند سال اخیر، گلوتن به یک موضوع داغ و پر حاشیه تو علم تغذیه تبدیل شده و صحبت های زیادی رو در موردش میشنویم. خیلی از افراد این روزها به خاطر اخباری که میشنون و رژیم غذایی بدون گلوتن میگیرن و یا اینکه مصرف گلوتن رو خیلی پایین میارن، بدون اینکه دقیقا بدونن گلوتن چیست و چه آسیب هایی میتونه برای بدن داشته باشه.
ما تو این مقاله از علیاری فیت میخواییم در مورد گلوتن صحبت کنیم و ببینیم که این ماده‌ی پر حاشیه دقیقا چیه و چه اثراتی روی بدن داره. اگر گلوتن رو بشناسید و بدونید دقیقا چه کاری با بدن انجام میده، میتونید تصمیمات دقیق و آگاهانه‌ای در خصوص مصرف یا عدم مصرف گلوتن بگیرید و رژیم غذایی خوبی رو برای خودتون انتخاب کنید.
گلوتن چیست؟
برای اینکه بدونیم گلوتن به بدن آسیب میزنه یا نه، اول باید درک درستی از خودش داشته باشیم و بدونیم گلوتن چی هست. گلوتن نوعی پروتئین هست که عمدتا در گندم، جو و جو چاودار یافت میشه و در واقع نوعی پروتئین گیاهی به حساب میاد. اما باید بدونید که هر پروتئینی برای بدن خوب نیست و گلوتن هم جزء همین پروتئین هاست. یعنی تو بعضی شرایط، این پروتئین نه تنها برای بدن فایده‌ای نداره، بلکه میتونه منجر به آسیب های جدی هم بشه.
گلوتن چه ویژگی‌هایی به غذا میده؟ گلوتن چیست
گلوتن خاصیت ارتجاعی و چسبندگی ایجاد میکنه و باعث ایجاد حالت خمیری میشه. وقتی از گندم آرد درست میکنن، یکی از اصلی ترین دلایلی که خمیر چسبنده و کشسان میشه، همین پروتئین گلوتن هست. وقتی گلوتن با آب ترکیب میشه این خاصیت کشسانی و ارتجاعی رو پیدا میکنه و در نهایت تبدیل به خمیر میشه. با وجودی که گلوتن باعث ایجاد بافت مطلوب و دلچسبی تو غذاها میشه و نوعی پروتئین هست، اما به معنای بی نقص بودنش نیست.
اختلالات مرتبط با گلوتن:
گلوتن برای برخی از افراد میتونه باعث ایجاد مشکلات و حساسیت‌های خاصی بشه. از بین 5 اختلال مرتبط با گلوتن، اینجا قصد داریم به سه اختلال رایج مرتبط با مصرف گلوتن اشاره کنیم:
- بیماری سلیاک: سلیاک نوعی بیماری خود ایمنی هست که در اثر مصرف گلوتن ایجاد میشه. یعنی اینکه فرد مبتلا به سلیاک، زمانی که گندم یا جو مصرف میکنه و گلوتن وارد بدنش میشه، سیستم ایمنی بدنش دچار سردرگمی میشه و به اشتباه به سلول‌های خودی روده کوچک حمله میکنه و علائم بیماری شروع میشه.
علائم سلیاک: علائم بیماری سلیاک به دو گروه تقسیم میشه. یک گروه علائم مرتبط با سیستم گوارش که تقریبا تمام افراد مبتلا به سلیاک اون رو تجربه میکنن که شامل: اسهال، درد شکم، تهوع و استفراغ، افزایش گاز معده و یبوست هست.
علاوه بر مشکلات سیستم گوارش، برخی علائم مثل کم خونی، کاهش وزن، پوکی استخوان، زخم های دهانی، سردرد و خستگی، کم خوابی و مشکلات سیستم عصبی در مبتلایان به سلیاک ممکنه بروز کنه.
- حساسیت به گلوتن غیر سلیاک: بعضی از افراد با مصرف گلوتن دچار ایجاد علائمی شبه سلیاک مثل نفخ، درد شکم، خستگی و خستگی عصبی میشن اما مشکلشون سلیاک نیست. این افراد مبتلا به مشکلی به اسم حساسیت به گلوتن غیر سلیاک هستن. تفاوت این بیماری با سلیاک اینه که علائم خود ایمنی ایجاد نمی کنن و سیستم ایمنی به سلول های دیواره روده حمله نمیکنه. بنابراین این مشکل نسبت به سلیاک خطرات کمتری داره، اما علائم بیماری سلیاک ممکنه براشون آزاد دهنده باشه.
- حساسیت به گندم: این بیماری شکل دیگه‌ای از حساسیت به گلوتن هست که در اثر مصرف گندم ایجاد میشه. تو این اختلال، اولین پاسخ بدن علائم آلرژیک مثل کهیر و خارش هستن. تو بعضی از موارد این علائم آلرژیک میتونه شدید تر و خطرناک تر باشه و منجر به مشکل در تنفس و آنافیلاکسی بشه.
سایر مضرات بالقوه گلوتن: گلوتن چیست
علاوه بر بیماری‌هایی که تا اینجا در موردشون صحبت کردیم، گلوتن میتونه منجر به مشکلات دیگه‌ای تو افراد مبتلا به سلیاک و یا سایر افراد داشته باشه و به همین خاطره که نگرانی ها در خصوص گلوتن روز به روز داره زیاد میشه. بعضی از مشکلات بالقوه‌ای که توسط گلوتن ایجاد میشه رو اینجا میتونید ببینید:
- علائم گوارشی: برخی افراد ممکنه که مبتلا به بیماری خاصی مرتبط با گلوتن نباشن اما سیستم گوارششون صرفا به گلوتن حساس باشه و باعث ایجاد علائمی مثل نفخ، دل درد، اسهال و یبوست بشن. بروز منظم این علائم ممکنه که کیفیت زندگی رو تحت تاثیر قرار بده و در نهایت این افراد مجبور بشن گلوتن رو از رژیم غذایی خودشون حذف کنن.
- کمبود مواد مغذی: همونطور که گفتیم افراد مبتلا به سلیاک، سیستم ایمنی بدنشون به سلول‌های روده حمله میکنه و باعث آسیب به دیواره روده میشه. در نتیجه‌ی این اتفاق روده نمیتونه به خوبی مواد مغذی مختلف رو جذب کنه و به همین دلیل بدن دچار کمبود مواد مغذی مثل ویتامین D، کلسیم، آهن و ویتامین‌های گروه B میشه که کمبود این مواد میتونه منجر به کم خونی، پوکی استخوان و برخی بیماری‌های دیگه بشه. گلوتن چیست
- التهاب و ایجاد خود ایمنی: این مورد رو با سلیاک اشتباه نگیرید. بعضی از مطالعات نشون داده که حتی افراد غیر سلیاکی و غیر حساس به گلوتن هم با مصرف این پروتئین بدنشون دچار التهابات مزمنی میشه که تو برخی موارد مثل بیماری‌های خود ایمنی (لوپوس، MS، آرتریت روماتوئید) ممکنه بیشتر دیده باشه و خطرات بیشتری به هراه داشته باشه.
- گلوتن و علائم IBS: بعضی از افراد مبتلا به IBS با مصرف گلوتن علائمشون تشدید میشه. علائمی مثل نفخ، ایجاد گاز و دل درد با مصرف گلوتن تو بعضی از افراد مبتلا به IBS دیده میشه که با قطع کردن مصرف گلوتن این علائم کنترل میشن.
- افزایش وزن و چاقی: بحثای ضد و نقیضی تو این مورد وجود داره اما مطالعات اخیر نشون دادن که حذف گلوتن باعث کاهش وزن نمیشه، اما عدم مصرف گلوتن تاثیرات مثبتی روی سلامت متابولیک میذاره و به طور بالقوه منجر به کنترل و مدیریت وزن میشه.
مواد غذایی بدون گلوتن: گلوتن چیست
صنعت مواد غذایی و مکمل های غذایی امروزه به جایگاهی رسیدن که تولیدات بدون گلوتن زیادی دارن. افرادی که هر یک از اختلالات مرتبط با گلوتن رو دارن باید از این غذاها استفاده کنن و اگر میخوان مکمل خاصی مصرف کنن، حتما به برچسب بدون گلوتن دقت کنن.
آیا همه گلوتن رو حذف کنن؟
از اونجایی که قسمت زیادی از رژیم ما متشکل از گندم و مشتقات اون هست، مکیشه برای همه نسخه‌ی یکسانی پیچید و گفت که حذف گلوتن برای همه خوبه. نکته‌ای که واضح هست اینه که اگر به هر یک از مشکلات مرتبط با گلوتن مبتلا هستید، باید غذاهای حاوی گلوتن شامل گندم و جو رو به طور کامل حذف کنید و اگر سیستم گوارش حساسی دارید، مصرف گلوتن رو محدود و نزدیک به صفر کنید. بقیه‌ی افراد میتونن از گندم و جو استفاده کنن.
جمع بندی:
الان که فهمیدین گلوتن چیست و بیماری‌های مرتبط با گلوتن و مضراتش رو دونستید، قطعا میتونید آگاهانه تر رژیم غذایی خودتون رو انتخاب کنید و چشم و گوش بسته گلوتن رو از رژیم غذاییتون حذف نکنید.
